96وَاللَّهُ خَلَقَكُم وَما تَعمَلونَخرمدلخداوند هم شما را آفریده است، و هم بتهائی را که میسازید. 1«مََا تَعْمَلُونَ»: اگر واژه (ما) موصوله به شمار آید، معنی چنین است: خدا هم شما را آفریده است، و هم ساختههایتان را که بتها است. و اگر (مَا) مصدریّه به حساب آید، مفهوم این میشود که خداوند هم شما را آفریده است و هم اعمال شما را. از آنجا که بحث از بتها است؛ نه از اعمال آدمی، آیه مورد نظر، ناظر به این معنی نیست. تازه اگر چنین هم باشد، بیانگر این واقعیّت است که اعمال انسانها هر چند به اراده آنان انجام میگیرد، امّا اراده و قدرت بر تصمیمگیری و نیروهای دیگری که افعال خود را با آن انجام میدهند، همه از ناحیه خدا است. اگر هم بر بتها «ساختههای انسان» اطلاق میشود، به خاطر شکلی است که انسان بدانها میدهد، وگرنه ماده آنها را خدا آفریده است. این سخن درست به آن میماند که میگویند: این فرش، آن خانه، و آن اتومبیل، ساخته انسان است. مسلّماً منظور این نیست که انسان موادّ آنها را ساخته است. بلکه مراد این است که صورت آنها با دست انسان شکل میپذیرد و تغییر ظاهر میدهد.